Հայոց դրամաշրջանառության պատմությունը

Նախագիծ

Ուսումնասիրության փուլերը՝

• Երվանդունի արքաներ մետաղադրամները, Մ.թ.ա. IIIդ. /Շամ, Արշամ/
• Արտաշեսյան արքաների մետաղադրամներ, Մ.թ.ա. II-Iդդ. /Տիգրան II Մեծ, Արտավազդ II, Տիգրան IV և Էրատո/
• Արշակունի արքաների մետաղադրամներ, Iդ.-428թ
• Մետաղադրամների թողարկում V-IXդդ
• Բագրատունյաց թագավորության դրամաշրջանառությունը
• XII-XIIIդդ. դրամաշրջանառությունը
• Կիլիկյան Հայաստանի գահակալների հատած մետաղադրամներ, XI-XIVդդ
• XIII-XVդդ մետաղադրամներ
• XVIդ. -1918թ
• Հայկական թղթադրամների շրջանառություն

Ուսումնական նյութեր/

Հայ ժողովրդի պատմություն, հ. III, Ե., 1976 /էջ 579-585/

Հայաստանի դրամաշրջանառության պատմությունը

ՀՀ Կենտրոնական բանկ

Տեսանյութեր՝

Դրամապատում. Հայոց դրամաշրջանառության պատմությունը

Անտիպ պատմություն/Դրամապատում, մաս 1

Անտիպ պատմություն/ Դրամապատում, մաս 2

Հայկական դրամի պատմությունը.ՀՀ դրամը 29 տարեկան է

Արդյունքը՝

• Ուսումնական նյութերի ստեղծում, թվայնացում
• Պատմական մետաղադրամների վերաթողարկում

Դրամ բառի ծագումը

Հսկա տարածաշրջանում, որը ժամանակին գրավել էր Ալեքսանդր Մակեդոնացին, օգտագործում էր Արտիքյան դրամական համակարգը, որը հիմնական դրամական միավորը դրախման էր։ Դրախմա բառից է ծագել դրամ բառը։ Դրամը հունարեն բառ է, որը ծագում է բոռ արմատից, որովհետև հույները, որպես ավելի փոքր դրամական միավոր օգտագործում էին ձողերը, որոնց քաշը 82 գրամ էր, վեց ձող էր տեղավորվում բռի մեջ և այտեղից էլ առաջացել է դրախմա բառը։

• Երվանդունի արքաներ մետաղադրամները, Մ.թ.ա. IIIդ. /Շամ, Արշամ/

Հայաստանում մետաղադրամները գտնում են Ք․ա․ 3 դարից սկսած։ Առաջին հայկական մետաղադրամները, որոնք թողարկվել են Աբդիսսարես թագավորների իշխանության տարիներին, ունեցել են տեղական նշանակություն։

• Արտաշեսյան արքաների մետաղադրամներ, Մ.թ.ա. II-Iդդ. /Տիգրան II Մեծ, Արտավազդ II, Տիգրան IV և Էրատո/

Արվեստի գործեր կարող են հավարվել Տիգրան Մեծի որդի Արտավազդ II-ի մետաղադրամներից շատերը։ Դրանցից մի քանիսի երեսում պատկերված է արքան,

իսկ դրամի բաց երեսին տեսնում ենք Միհր Արեգ Աստծո պատկերումը

և Աստվածային տիտղոսը

Ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ Արտավազդ II-ը Աստվածացել է կենդանության օրոք։

Արտաշեսյան ժամանակաշրջանում (Ք.ա. 189 թ. – Ք.հ. 1 թ.) Մեծ Հայքում դրամահատությունը սկիզբ է առել Տիգրան II Մեծի օրոք (Ք.ա. 95-55 թթ.):

Հայկական դրամաշրջանառության պատմության մեջ առաջին անգամ այս ժամանակ ենք տեսնում երկու հայ գահակալների պատկերները մեկ դրամի վրա, միարժամանակ եղբոր և քրոջ։

Արշակունի արքաների մետաղադրամներ, Iդ.-428թ

• Մետաղադրամների թողարկում V-IXդդ

Հայաստանում հայտնվում են III դարի կեսերից սկսված Սասանյան Իրանի, իսկ V դարի վերջից նաև Բյուզանդական կայսրության դրամները։

• Բագրատունյաց թագավորության դրամաշրջանառությունը

Անի Բագրատունյաց թագավորությունում դրամներ չեին հատվել, մինչ փոքր թագավորությունում, որտեղ իշխում էր Բագրատունիների ճյուղերից մեկը, Կորիկե II արքայի օրոք թողարկվել են պղնձե դրամներ, բյուզանդական առանց անվան ֆիլիսների նմանակով, բայց հայ թագավորի անվան հիշատակությամբ։ Դրանք առաջին դրամներն են, որոնք կրում են հայերեն գրություններ։

• XII-XIIIդդ. դրամաշրջանառությունը

Հայաստանի հյուսիսում և արևելքում XIII-դարի սկզբից շրջանառվել են վրաց թագավորների պղնձե դրամները։ XIII դարի կեսից սկսած Հայաստանի դրամանշրջանառության ընթացքում դառնում է գլխավոր մոնղոլական տիրակալների դրամները։

• Կիլիկյան Հայաստանի գահակալների հատած մետաղադրամներ, XI-XIVդդ

• XIII-XVդդ մետաղադրամներ

XIII դարի սկզբից Հայաստանի հյուսիսում և արևելքում շրջանառվել են վրաց թագավորների պղնձե դրամները:

XIII դարի կեսից սկսած Հայաստանի դրամաշրջանառության մեջ գերիշխող են դառնում մոնղոլական տիրակալների դրամները` արծաթե դիրհեմներն ու սակավաթիվ պղնձե ֆելսերը:  Հետագայում դրամական գործարքները Հայաստանում սպասարկվում էին թյուրքական ծագման մահմեդական տոհմերի դրամներով:

• XVIդ. -1918թ
• Հայկական թղթադրամների շրջանառություն

ՀՀ մետաղադրամները շարքը թողարկվել է 10, 20, 50, 100, 200 և 500 դրամ անվան արժեքով։ Առաջինը 20 դրամ անվան արժեքով մետաղադրամը դրվել է շրջանառության, 2003 թվականի հունիսի 1-ից։ 50, 100, 200, 500 դրամ անվանական մետաղադրամները շրջանաառվել է 2003 թվականի մարտի 31-ից։ 1999 թվականին շրջանառվել է 1000 դրամ անվանումով թղթադրամ։ 1000դրամ անվանումով թղթադրամի դիմածի երեսին պատկերված է հայ գրող Եղիշե Չարենցի դիմանկարը, իսկ հետևի մասում, հին Երևանի փողոցներից մեկը։ Թղթադրամը վերաթողարկվել է 2001 թվականին։ 1999 թվականի նմուշի 5000 դրամ անվանումով թղթադրամը շրջանառման է դրվել 2000 թվականին։ 5000 դրամ անվանումով թղթադրամի դիմացի երեսին պատկերված է հայ գրող Հովհաննես Թումանյանի դիմանկարը։ Թղթադրամ վերաթողարկվել է 2003 թվականին։ 10․000 դրամ անվանումով թղթադրամը շրջանության մեջ է դրվել 2003 թվականին։ 10000 դրամ անվանումով թղթադրամի դիմացի երեսին պատկերված է հայ գրող Ավետիք Իսահակյանի դիմանկարը։ Թղթադրամը վերաթողարկվել է 2006 և 2008 թվականներին։ Հայկական թղթադրամների դիմերեսին պատկերված է հայ մեծանուն գրողների դիմանկարը։